ZMIANY W ŚWIADCZENIACH OPIEKUŃCZYCH

Od 1 stycznia 2024 r. osoby z niepełnosprawnościami oraz ich opiekunów czekają duże zmiany dotyczące pobieranych świadczeń. Wprowadza je ustawa z dnia 7 lipca 2023r.  o świadczeniu wspierającym. Ustawa ta przewiduje nie tylko możliwość uzyskania nowej formy pomocy finansowej, ale też modyfikuje dotychczasowe zasady przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego. W ustawie o świadczeniu wspierającym znajdują się również znowelizowane przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych w zakresie świadczeń opiekuńczych, a także zasady, na jakich osoby pobierające świadczenia opiekuńcze – specjalny zasiłek opiekuńczy i świadczenie pielęgnacyjne oraz zasiłek dla opiekuna mogą nadal pobierać przyznane im świadczenia. W ustawie uregulowane zostały także zasady wyboru pomiędzy świadczeniami opiekuńczymi i nowym świadczeniem wspierającym.

1. Ograniczenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego od 1 stycznia 2024 r. i uchylenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego.

Począwszy od dnia 1 stycznia 2024 r. prawo do świadczenia pielęgnacyjnego przysługiwać będzie osobom uprawnionym z tytułu opieki nad osobą w wieku do ukończenia 18. roku życia legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. Z tą datą uchylone także zostaną przepisy o specjalnym zasiłku opiekuńczym.

2. Zachowanie dotychczasowych uprawnień do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego oraz zasiłku dla opiekunów.

Jednak na podstawie przepisów przejściowych zawartych w przywołanej na wstępie ustawie o świadczeniu wspierającym, osoby którym przysługuje co najmniej do dnia 31 grudnia 2023 r. prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna zachowają to prawo na dotychczasowych zasadach, nie dłużej jednak niż do końca okresu, na który prawo zostało przyznane.Dotyczy to także osób którym po dniu 1 stycznia 2024 r. przyznano prawo do jednego z wymienionych wyżej świadczeń na zasadach obowiązujących do dnia 31 grudnia 2023 r. np. na skutek wniosku złożonego przed tą datą lub w związku z odwołaniem albo uwzględnieniem skargi sądowej.

3. Warunki zachowania prawa do świadczeń przyznanych na dotychczasowych przepisach po wydaniu nowego orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności osobie nad którą sprawowana jest opieka.

Osoby, o których mowa wyżej, zachowają prawo odpowiednio do świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego na zasadach obowiązujących do dnia 31 grudnia 2023 r., również w przypadku, gdy osobie nad którą sprawują opiekę zostało wydane nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo orzeczenie o niepełnosprawności. Warunkiem zachowania prawa odpowiednio do świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego na zasadach określonych w zdaniu poprzednim jest złożenie wniosku o nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo o niepełnosprawności w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym upłynął termin ważności dotychczasowego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności albo orzeczenia o niepełnosprawności, a następnie złożenie wniosku o ustalenie prawa odpowiednio do świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego w terminie 3 miesięcy, licząc od wydania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności albo o niepełnosprawności. Prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego na zasadach określonych wyżej przysługuje również po upływie okresu zasiłkowego w rozumieniu ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, na który prawo zostało przyznane (najbliższy okres zasiłkowy rozpocznie się 1 listopada 2023 r. i zakończy 31 października 2024 r.), jeżeli wniosek o ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego na nowy okres zasiłkowy zostanie złożony w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym zakończył się dotychczasowy okres zasiłkowy.

4. Złożenie wniosku o świadczenie wspierające a zachowanie prawa do świadczeń opiekuńczych.

Świadczenie pielęgnacyjne albo specjalny zasiłek opiekuńczy a także zasiłek dla opiekuna nie będą przysługiwać mimo zachowania uprawnienia na podstawie przepisów przejściowych jeżeli osobie wymagającej opieki zostanie po 1 stycznia 2024 r. przyznane prawo do świadczenia wspierającego na podstawie cytowanej na wstępie ustawy z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym. W przypadku, gdy osoba wymagająca opieki lub osoba uprawniona do jej reprezentowania złożyły po dniu 1 stycznia 2024 r. wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wspierającego, jeżeli:
a) toczy się postępowanie o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego, lub zasiłku dla opiekuna zostanie ono zawieszone;
b) wypłacane jest świadczenie pielęgnacyjne albo specjalny zasiłek opiekuńczy lub zasiłek dla opiekuna:
- wypłata zostanie wstrzymana
- do czasu rozstrzygnięcia sprawy z wniosku o ustalenie prawa do świadczenia wspierającego.

W zależności od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych dotyczącej prawa do świadczenia wspierającego, nastąpi:
a) podjęcie zawieszonego postępowania i ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego, lub zasiłku dla opiekuna do których prawo powstało na zasadach obowiązujących do 31 grudnia 2023 r. odmowa przyznania jednego z tych świadczeń, gdy osoba wymagająca opieki uzyska prawo do świadczenia wspierającego;
b) uchylenie decyzji o prawie do świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego, lub zasiłku dla opiekuna w przypadku przyznania osobie wymagającej opieki świadczenia wspierającego a w przypadku odmowy przyznania osobie wymagającej opieki świadczenia wspierającego lub pozostawienia wniosku o to świadczenie bez rozpatrzenia, odpowiednio świadczenie pielęgnacyjne albo specjalny zasiłek opiekuńczy, albo zasiłek dla opiekuna zostanie wypłacony od miesiąca, w którym wstrzymano ich wypłatę do końca okresu na jaki je przyznano, jeżeli osoba spełnia nadal warunki do tych świadczeń. 
Na podstawie art. 63 ust. 11 ustawy o świadczeniu wspierającym - świadczenie pielęgnacyjne albo specjalny zasiłek opiekuńczy, zasiłek dla opiekuna wypłacone za okres, za który osoba wymagająca opieki otrzymała świadczenie wspierające uważa się za świadczenie nienależnie pobrane.

5. Uprawnienie opiekuna w przypadku śmierci osoby uprawnionej po 1 stycznia 2024 r.

Nowym uregulowaniem, które wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2024 r. są przepisy stanowiące, że w przypadku śmierci osoby wymagającej opieki, osoba pobierająca świadczenie pielęgnacyjne albo specjalny zasiłek opiekuńczy, zasiłek dla opiekuna zachowuje, do ostatniego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpił zgon osoby wymagającej opieki, prawo odpowiednio do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego albo do zasiłku dla opiekuna, chyba że zgon osoby wymagającej opieki nastąpił przed dniem 1 stycznia 2024 r.

6. Wyłączenie zbiegu uprawnień w okresie pobierania świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna po śmierci osoby nad którą sprawowana była opieka.

Osoba pobierająca świadczenie pielęgnacyjne albo specjalny zasiłek opiekuńczy, lub zasiłek dla opiekuna w okresie, o którym mowa wyżej tj. do ostatniego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpił zgon osoby wymagającej opieki - nie straci prawa odpowiednio do:
1) świadczenia rodzicielskiego, o którym mowa w art. 17c ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych.
2) dodatku do zasiłku rodzinnego, o którym mowa w art. 10 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych.
3) świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego albo zasiłku dla opiekuna, pomimo podjęcia zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej lub ustalenia tej osobie prawa do emerytury, renty, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego lub rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, o którym mowa w ustawie z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym lub świadczenia pieniężnego przyznanego na zasadach określonych w ustawie z dnia 8 lutego 2023 r. o świadczeniu pieniężnym przysługującym członkom rodziny funkcjonariuszy tub żołnierzy zawodowych, których śmierć nastąpiła w związku ze służbą albo podjęciem poza służbą czynności ratowania życia lub zdrowia ludzkiego albo mienia. W tym przypadku zbiegu wymienionych uprawnień - wójt, burmistrz lub prezydent miasta nie będzie opłacał składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za osobę pobierającą świadczenie pielęgnacyjne albo specjalny zasiłek opiekuńczy, albo zasiłek dla opiekuna.

7. Świadczenia opiekuńcze dla rolnika przed i po nowelizacji ustawy o świadczeniach rodzinnych.

W związku z wejściem w życie od 1 stycznia 2024 r. nowych zasad przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego rolnik nie będzie musiał zaprzestać prowadzenia gospodarstwa rolnego dla uzyskania tego prawa. Nie dotyczy to jednak rolników pobierających świadczenia pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy lub zasiłek dla opiekuna na podstawie przepisów dotychczasowych. Ci rolnicy tak, jak obecnie po zaprzestaniu prowadzenia gospodarstwa rolnego mogą być ubezpieczeni nadal w KRUSie na ich wniosek ze składkami opłacanymi przez wójta.

8. Świadczenie wspierające dla osób na które przyznane były świadczenia opiekuńcze - wyjątek od zasady.

Ponadto w 2024 r. świadczenie wspierające może być przyznane osobom wymagającym opieki, których skala potrzeby wsparcia została ustalona w wysokości od 87 do 100 punktów. W zakresie skali potrzeb wsparcia od 70-86 punktów prawo do świadczenia wspierającego będzie ustalane kolejno w latach 2025 i 2026.

Wyjątek od tej zasady stanowi uprawnienie wynikające z art. 64 ustawy o świadczeniu wspierającym, który dotyczy osób na które przyznano na podstawie przepisów dotychczasowych prawo do świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego, albo prawo do zasiłku dla opiekuna. Osoba ta może otrzymać świadczenie wspierające od dnia 1 stycznia 2024 r., także w przypadku, gdy w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia, potrzebę tę określono na poziomie od 70 do 89 punków w skali potrzeby wsparcia, o ile spełnia warunki uprawniające do tego świadczenia.
Dotyczy to także osób na które przyznano świadczenie pielęgnacyjne na podstawie przepisów które będą obowiązywały od 1 stycznia 2024 r.

W celu wyjaśnienia wątpliwości wynikających z nowelizacji ustawy o świadczeniach rodzinnych można kontaktować się z pracownikami Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ełku, Dział Świadczeń ul. Kościuszki 28A, 19-300 Ełk pod numerem tel. 87 619 45 83 lub 87 619 45 84, lub za pośrednictwem adresu e-mail: gops-elk.sr@elknet.pl.